ضرورت تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی

دکتر جواد نوروزی، رئیس بنیاد مقبره الشعرای استاد شهریار روز شنبه ۱۳ اردیبشهت ۹۹، با نگارش مقاله ای تحت عنوان «ضرورت تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی» در روزنامه «مردم سالاری» چاپ تهران نوشت:

 

نبود فرهنگستان زبان وادبیات ترکی آسیب شدیدی در سال‌های اخیر به این زبان وارد ساخته است .فقدان مراکز علمی، پژوهشی به همراه عواملی مانند فراموشی و رقیق‌تر شدن زبان مادری (پدیده فآذری) در روند انتقال شفاهی از یک نسل به نسل دیگر و عدم امکان معادل‌سازی و معادل‌یابی برای موضوعات، مفاهیم و اشیای جدید، می‌تواند آن زبان مادری را به زبانی نازا و ایستا تبدیل کند. عدم انتقال نسلی و نازایی زبانی می‌تواند در یک بازه زمانی طولانی، یک زبان را به گویش تبدیل کند و یا حتی منجر به مرگ تدریجی آن زبان شود. به طور نمونه، زبان‌های مازنی و گیلکی دست کم در مناطق شهری در طی دهه‌های اخیر تبدیل به گویش و لهجه شده‌اند که بر پایه تعاریف زبان شناسی، دیگر به سختی می‌توان آن‌ها را زبان نامید.

 

آب رفتن زبان ترکی و گسترش پدیده زبان فآذری یکی از آسیب‌های اصلی در سال‌های اخیر می‌باشد.: پدیده «زبان فآذری» (فارسی + آذری) به زبان ترکی آمیخته با واژگان و دستور زبان فارسی گفته می‌شود که از نظر شکل و محتوا تهی شده و بر اثر ترکیب مفرط و لجام گسیخته با زبان فارسی به شکل زبانی فاقد ساختار، قاعده و پویایی در آمده است. گسترش پدیده فآذری بویژه در میان جمعیت‌های مهاجر به کلانشهرها، بزرگ‌ترین تهدید پیش روی زبان ترکی آذربایجانی است چرا که آن زبان را از درون تهی و گویشوران آن را به فراموشی تدریجی زبان مادری و جایگزینی آن با زبان غالب (فارسی) سوق می‌دهد. دو عامل در شکل‌گیری این پدیده نقش‌آفرینی کرده‌اند. نخست، رسانه‌ها و دوم، نظام آموزشی.

 

نظر به اینکه زبان ترکی ، زبان مهم  عالم اسلام و کلید بخش عظیمى از ذخایر ارزشمند علمى و ادبى تمدن اسلامى، و خود از ارکان هویّت فرهنگى ملت ایران است، و با توجه به اینکه بنابر قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران،به‌منظور حفظ سلامت و تقویت و گسترش این زبان و تجهیز آن براى برآوردن نیازهاى روزافزون فرهنگى و علمى و فنى و رفع تشتت و ایجاد هماهنگى در فعالیت‌هاى مراکز فرهنگى و پژوهشى در حوزۀ زبان و ادب ترکی و سازمان دادن به تبادل گسترده و پربار تجربه درزمینۀ تحقیقات و مطالعات در این حوزه و صرفه‌جویى در نیرو و استفادۀ صحیح از کارشناسان و پژوهشگران و ایجاد مرجعى معتبر و برخوردار از وجهه و حیثیت جهانى در ایران می‌بایستی فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی تاسیس شود.

 

فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی می‌بایستی به دنبال اهداف ذیل باشد:

 حفظ قوّت و اصالت زبان ترکى، به‌عنوان یکى از ارکان هویت ملى ایران و زبان مهم  عالم اسلام و حامل معارف و فرهنگ اسلامى؛

• پروردن زبانى مهذّب و رسا براى بیان اندیشه‌هاى علمى و ادبى و ایجاد انس با مآثر معارف تاریخى در نسل کنونى و نسل‌هاى آینده‌؛

• رواج زبان و ادب ترکی و گسترش حوزه و قلمرو آن در داخل و خارج از کشور؛

• ایجاد نشاط و بالندگى در زبان ترکی، به ‌تناسب مقتض سازمان دادن و تمشیت فعالیت‌هاى ناظر به حفظ میراث زبانى و ادبى فارسى‌؛

 

فرهنگستان زبان وادبیات ترکی در حوزه‌های ذیل می‌تواند فعال باشد:

تأسیس واحدهاى واژه‌سازى و واژه‌گزینى و سازمان دادن واحدهاى مشابه در مراکز دانشگاهى و دیگر سازمان‌هاى علمى و فرهنگى و هماهنگ ساختن فعالیت‌هاى آنان از راه تبادل تجارب‌؛

• نظارت بر واژه‌سازى و معادل‌یابى در ترجمه از زبان‌هاى دیگر به زبان ترکی  و تعیین معیارهاى لازم براى حفظ و تقویت بنیۀ زبان ترکی  در برخورد با مفاهیم و اصطلاحات جدید؛

• کمک به معرفى و نشر میراث زبانى و ادب ترکى به‌صورت اصلى و معتبر؛

• اهتمام در حفظ فرهنگ‌هاى علمى و مردمى و جمع‌آورى و ضبط و نشر امثال‌وحکم و کلیۀ اعلام و اصطلاحات ترکی  در همۀ زمینه‌ها و بهره‌بردارى از آن‌ها براى پرورش و تقویت زبان و ادب ترکی‌؛

• سازمان دادن تبادل تجربه‌ها و دستاوردهاى مراکز پژوهشى در حوزۀ زبان و ادب ترکی و تأمین موجبات بهره‌بردارى صحیح از این تجربه‌ها؛

• بهره‌بردارى صحیح از گویشها ى محلى (در داخل و خارج از ایران‌) به‌منظور تقویت و تجهیز این زبان و غنى ‌ساختن و گستردن دامنۀ کارکرد آن‌؛

• معرفى محققان و ادیبان و خدمتگزاران زبان و ادب ترکی  و حمایت از نشر آثار ایشان و کمک به تأمین وسایل فعالیت علمى و فرهنگى آنان و فراهم آوردن موجبات تقدیر از خدمات آن‌ها.