آذربایجان پرس

اخبار آذربایجان، ایران و جهان

آذربایجان پرس

اخبار آذربایجان، ایران و جهان

در صورت عدم عضویت ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، این کشور از توجه روسیه محروم نخواهد بود زیرا مسکو، تاشکند را یک بازیگر بسیار مهم در منطقه دانسته و حاضر نیست به خاطر اجتناب از ورود سریع به این اتحادیه از آن فاصله گیرد.

در قسمت اول این گزارش، چرایی و انگیزه‌های روسیه از تشویق ازبکستان برای ورود به اتحادیه اوراسیا بحث و بررسی شد. در ادامه این مطلب آمده است: البته با روی کار آمدن میرضیایف سیاست خارجی ازبکستان به اصطلاح پیشگیرانه تر (فعال تر) شده است.

ورود ازبکستان به شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان در ماه سپتامبر سال جاری این واقعیت را تائید می کند. ازبکستان قبلا به این دلیل از عضویت در این سازمان پرهیز می کرد که «اسلام کریم‌اف» روابط پرتنشی با ترکیه داشت و فکر می کرد «آنکارا» به دنبال اشغال جایگاه روسیه در منطقه به عنوان «برادر بزرگ» می باشد.

همچنین در تاشکند از اینکه برخی از مخالفین دولت این کشور در ترکیه پناهندگی یافته بودند، احساس ناراحتی می کردند.

اما شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان، مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا نبوده و به نوعی تشریفاتی است که بر مبنای اشتراکات فرهنگی و زبانی ایجاد شده و هیچ گونه تلاشی برای انتقال بخشی از حاکمیت اقتصادی به نهاد فراملی (همانطور که در اتحادیه اقتصادی اوراسیا مشاهده می شود) انجام نمی گیرد.

ازبکستان باید این واقعیت را در نظر داشته باشد که اگر به اتحادیه اقتصادی اوراسیا پیوندد پس مانند قزاقستان باید دائماً در برابر برنامه‌های رسانه ای روسیه آماده نشان دادن واکنش باشد. غالباً از جانب روسیه اظهار نظرهای صورت می گیرد (نظیر وضع پول واحد یا ایجاد پارلمان فراملی) که حق حاکمیت سایر کشورهای عضو اتحادیه را زیر سوال می برد.

به عنوان مثال بیانیه اخیر «آندره بلیانین اف» رئیس هیئت مدیره بانک توسعه اوراسیا مبنی بر اینکه این بانک نمونه یا مبنایی برای بانک مرکزی آینده اتحادیه اقتصادی اوراسیا خواهد بود، واکنش های منفی قزاقستان را به همراه داشت و در سطح رسمی اعلام شد که سیاست های پولی و تنظیم ارز بطور کامل در صلاحیت بانک های مرکزی کشورهای عضو باقی خواهد ماند.  بنابر این تشکیل اتحادیه پولی و وضع ارز واحد در نظر گرفته نشده است.

احتمالا روند مذاکرات در رابطه با ورود یا عدم ورود ازبکستان به این اتحادیه منطقه ای زمان ببرد. بنابر اطلاع موجود، روسیه و ازبکستان جهت بررسی مزایا و جوانب منفی ورود ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا کارگروهی ایجاد کرده اند که باید تا پایان سال 2019 نتایج کار خود را معرفی کند.

البته سابقه ای در این مورد وجود دارد و آن این است که از سال 2015 به این طرف تاجیکستان امکان مشارکت خود در این اتحادیه را مورد مطالعه قرار داده و همیشه اعلام می کند که مشغول بررسی جوانب مثبت و منفی این موضوع می باشد. این در حالی است که تاجیکستان برخلاف ازبکستان از نظر سیاسی و اقتصادی وابستگی بیشتری به روسیه دارد.

ظاهرا برای تاجیکستان جوانب منفی عضویت به مراتب بیشتر از جوانب مثبت می باشد. حتی جالبتر این است که مسکو بر سر این موضوع فشارهای زیادی علیه دوشنبه وارد نکرد و شاید به این خاطر که در قیاس با ازبکستان، تاجیکستان با مرز آسیب پذیر خود با افغانستان شریک خیلی با ارزش  برای اتحادیه اقتصادی اوراسیا به شمار نمی رود.

شاید روسیه بر این نظر است که عضویت ازبکستان دیر یا زود تاجیکستان را وادار به ارائه درخواست جهت ورود به این اتحادیه خواهد کرد.

اما تاشکند همانند دوشنبه به دقت بروز مباحث و اختلافات بین اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا که یکدیگر را متهم به نقض قوانین اتحادیه و همچنین استفاده از روش های تنظیم غیر تعرفه ای و حمایتگری (از تولیدات داخلی) می کنند، مشاهده می نماید. از جمله بلاروس مرتباً چنین اتهاماتی را علیه روسیه وارد می کند.

قرقیزستان معتقد است که قزاقستان موانع مصنوعی برای صادرات محصولات این کشور ایجاد می کند. ضمنا برخی از سیاستمداران قرقیز بر این باورند که اگر قرقیزستان با قزاقستان طبق قوانین سازمان تجارت جهانی تعامل می داشت، در قیاس با اتحادیه اقتصای اوراسیا می توانست مزایای بیشتری به دست بیاورد.

البته افراد خوش بین بر آنند که ورود ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا منجر به کاهش عوارض گمرکی جهت کالاهای صادراتی این کشور به روسیه خواهد شد اما قزاقستان، بلاروس یا قرقیزستان نیز هنگام پیوستنشان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا تقریباً تقریبا بحث های مشابهی را داشتند.

بنابر این هیچ تضمینی وجود ندارد که ازبکستان پس از الحاق به این اتحادیه برای صادرات محصولاتش به روسیه متوجه مشکلات مشابهی نخواهد شد. به ویژه اینکه پس از اعمال تحریم های ضد روسی، مسکو متکی به تولیدات جایگزین واردات شده و از تجارت خود حمایت به عمل می آورد که منجر به افزایش اقدامات حمایت گرایانه شده است.

اخیراً «قاسم ژومارت تاکایف» رئیس جمهور قزاقستان در جریان نشست سران کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در «ایروان» تاکید کرد که در برخی موارد تمایل به حمایت از تولیدکنندگان داخلی بر اهداف همگرایی ترجیح داده شده و همچنین تصمیمات دادگاه اتحادیه اقتصادی اوراسیا غالبا توسط کشورهای عضو نادیده گرفته می شود.

در عین حال قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان را یک عامل مشترک با روسیه مرتبط کرده است که آن مهاجرت کاری می باشد. در سال 2018 مهاجران قرقیزی تقریبا 2.5 میلیارد دلار به کشورشان منتقل کردند و بیش از 90 درصد نقل و انتقالات پولی قرقیزستان به وجوه وارده از روسیه تعلق گرفته است.

در سال گذشته میلادی حجم نقل و انتقالات پولی افراد از روسیه به تاجیکستان بالغ بر 2 میلیارد و 553 میلیون دلار بوده است. اما در سال 2018 در رابطه با حجم نقل و انتقالات پولی از روسیه ازبکستان از سایر کشورهای آسیای مرکزی جلوتر افتاده است (4 میلیارد و 82 میلیون دلار).

کارشناسان بانک توسعه اوراسیا پس از تجزیه و تحلیل مزایای عضویت تاجیکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیابه این نتیجه رسیده اند که در صورت پیوستن این کشور به اتحادیه، میزان مهاجرت کاری 10-15 درصد بالا رفته و نقل و انتقالات پولی از روسیه به تاجیکستان از 15 تا 25 درصد افزایش خواهد یافت. زیرا مهاجران کاری تاجیک راحت تر می توانند در روسیه به دنبال کار و محافظت از حقوق خود از طریق عضویت کشورشان در این سازمان شوند. همچنین در گزارش بانک یادشده به رشد سرمایه گذاری در اقتصاد تاجیکستان نیز تاکید شده است.

ظاهراً استدلالات اصلی طرف روسی در مذاکرات با ازبکستان روی مزایای یادشده تمرکز یافته است. اما در صورت توجه این نکته روشن خواهد شد که در حقیقت این موارد نه مزایا بلکه مضرات هستند. چرا که وضعیت کشور صادرکننده مهاجران کاری حاکی از توسعه نیافتگی بازار کار در داخل کشور، بیکاری سطح بالا، اقتصاد ضعیف و سطح پایین زندگی می باشد که منجر به فرار مغزها و نیروی کار شده است.

اگر عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ازبکستان تنها مزایایی به صورت افزایش مهاجرت نیروی کار به روسیه یا قزاقستان و حواله های آنها را داشته باشد، پس این کشور در نقش تأمین کننده نیروی کار ارزان باقی مانده و به بهبود کیفیت سرمایه انسانی، افزایش بهره وری و طبقه بندی نیروی کار خود دست نخواهد یافت.  به نوبه خود این موضوع به تلاش های میرضیایف برای نوسازی اقتصادی کشور نیز پایان خواهد داد.

در رابطه با سرمایه گذاری های روسیه برای ازبکستان باید گفت که حتی بدون عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز در حال حاضر حدود 1200 شرکت با سرمایه روسیه در این کشور فعالیت می کنند.  سرمایه گذاری های روسیه در اقتصاد ازبکستان از 8.5 میلیارد دلار فراتر رفته است که آن عمدتا به فعالیت شرکت های روسی «گازپروم» و «لوک‌اویل» ارتباط دارد.

علاوه بر آن شرکت روسی «زاروبژ نفت» قصد دارد به منظور تولید نفت با ازبکستان شرکت مشترک ایجاد کند. همچنین در نشست همکاری های بین منطقه ای روسیه و ازبکستان که چندی پیش صورت گرفت، اعلام شد که روسیه به مبلغ 21 میلیارد دلار در این کشور سرمایه گذاری خواهد کرد. گذشته از آن در سال 2017 بین دو کشور قراردادی برای عرضه میوه و سبزیجات تازه و فرآوری شده به روسیه به ارزش 612 میلیون دلار به امضا رسید.

یکی از اصلی ترین پروژه های مشترک بین مسکو و تاشکند ساخت اولین نیروگاه هسته ای در ازبکستان با مشارکت شرکت «روس اتم» خواهد بود که آن یک پروژه ژئوپلیتیکی برای مسکو بوده و وجود نیروگاه هسته ای روسی در ازبکستان برای سال ها صنعت هسته ای این کشور را به لحاظ آموزش متخصصان، تعمیر و نگهداری وابسته به خود خواهد کرد.

با این حال حتی در صورت عدم عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز ازبکستان از توجه روسیه محروم نخواهد بود، زیرا مسکو این کشور را یک بازیگر بسیار مهم در منطقه دانسته و آماده نیست به خاطر اجتناب از ورود سریع به این اتحادیه از آن فاصله گیرد.

در رابطه به بحث پیدا کردن بازارهای جدید برای فروش محصولات ازبک، یکی از گزینه ها می تواند چین باشد که هم اکنون در فهرست شرکای اصلی تجاری ازبکستان پس از روسیه قرار گرفته است.