آذربایجان پرس

اخبار آذربایجان، ایران و جهان

آذربایجان پرس

اخبار آذربایجان، ایران و جهان

۵ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «تورک دیلی» ثبت شده است

تورکونو یازمازلار کی، دانیشارلار!

| شنبه, ۱۶ فروردين ۱۳۹۹، ۰۵:۴۸ ب.ظ | ۰ نظر
۱۳۷۹جو ایلده بیر سیرا اؤیرنجی یولداش‌لارلا بیرلیکده تبریز بیلیم‌یوردوندا تورکجه دیل کیلاسی قورماق قرارینا گلدیک. آنجاق، بو ایشه گؤره، تبریز بیلیم یوردونون فرهنگی ایش‌لر یاردیمچیلیغیندان مجوز آلمالیییدیق. بونا گؤره ده ایسته‌یییمیزی بیر کاغیذا یازیب، وورغولادیغیم قوروما باش ووردوق. اورادا بیر منشی خانیم وار ایدی. بیزی گؤرجک اورا باش ووردوغوموزون ندنینی سوروشدو. آنا دیلیمیزی اؤیرنمک اوچون تورکجه دیل کیلاسی قورماق ایسته‌دیییمیزی دیله گتیردیییمیزده، چاشباش قالیبان سوروشدو:
 
- "یانی نهههه؟! آنا دیلیمیزی باشاریروخ داااا"
اونون سؤزونه یانیت اولاراق دئدیم: "یوخ، بیز باشارمیریق، سیز باشاریرسینیزسا بیر صفحه تورکو یازی یازین بیزه؟!"
چاشباش قالمیش خانیم منیم بو سؤزومو ائشیتدییینده مات-مات بیزه باخاراق "آخی تورکونو یازمازلار کی، دانیشارلار دا"! دئیه یانیت وئردی. منسه "دئییرسینیز من ایکی صفحه یازیم" دئیه‌رک "دیل باجاریق‌لارینین بیری دانیشماقدیرسا باشقاسی ایسه یازماقدیر" سؤزونو آنلاتماغا چالیشدیم...
 
ی س: ایندی آز-قالا ییرمی ایل بو اولایدان کئچیر. بو ییرمی ایلده هئچ نه قازانماساق دا، اَن آزی چوخلارینی باشا سالمیشیق کی تورکجه‌نی یالنیز دانیشمازلار، بلکه یازارلار دا... بونو بوگون دیلیمیزین دوشمن‌لری ده بئله بیلیرلر.
 
  • موافقین ۰ مخالفین ۰
  • ۱۶ فروردين ۹۹ ، ۱۷:۴۸

کتاب دده قورقود نام یکی از قدیمی‌ترین داستانهای اسطوره‌ای ترک‌های اوغوز است که ریشه‌ای پیش از اسلامی دارند. این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه پر ارزشی است که زندگی، ارزشهای اجتماعی و باورهای مردمان ترک را نشان می‌دهد. قدمت کتابت داستانها مربوط به قرن‌های چهاردهم و پانزدهم میلادی می‌باشد. کتاب دده قورقود به زبانهای مختلف ترجمه شده‌است. نخستین ترجمه دده‌قورقود به زبان آلمانی در سال ۱۸۱۵ از روی نسخه کتابخانه درسدن در آلمان بود. دست‌نویس دیگر این کتاب در واتیکان است. در سال ۱۳۲۵ محمد علی فرزانه در روزنامه آذربایجان برای اولین بار این داستان را به جامعه ایران معرفی کرد. از سال ۱۳۳۰ به بعد معرفی و چاپ داستانهای این کتاب به آرامی انجام گرفت و از سال ۱۳۵۷شمسی به تدریج انتشار آن چشمگیر شد. امروزه در ایران علیرغم عدم وجود مراکز تورکولوژی، دهها نفر در ابعاد مختلف اسطوره ای، زبانی و تاریخی کتاب دده قورقود کار کرده و یا می کنند.
ادامه دار بودن داستانها محققان را بر آن داشت که مدعی شوند کتابهای دیگری از این داستانها وجود داشته که فعلا در دست ما نیست. خوشبختانه در اردیبهشت ۱۳۹۸ نسخه ایرانی آن در کتابخانه مهندس ولی محمد خوجه پیدا شد. مطالعات اولیه نشان می داد این نسخه قدیمی در اوایل دوره قاجار از روی یک نسخه ی قدیمی تر بازنویسی شده است. تعلق این نسخه به آذربایجان و ترکان ایران بسیار با اهمیت بود چه آریایی پرستهایی که اخیرا دشمنی خود با هویت ترکان ایران را آشکارتر کرده اند منکر حضور بارز تاریخ و ادبیات ترکان در ایران بودند و هستند. این کتاب خط بطلانی بر ادعاهای پوچ آنان بود. پس از چند ماه بررسی و تحقیق، این کتاب در تبریز چاپ و  اول اسفند ۱۳۹۸  با حضور شخصیتهای برجسته تاریخ، فرهنگ و ادبیات آذربایجان در تبریز رونمایی شد. بی شک چاپ و نشر این اثر ارزنده هم از نظر تجربه اولین کار جمعی در ترکی پژوهی جغرافیای ایران و هم از نظر اعتبار علمی متخصصین تورکولوژی در آذربایجان ایران (علیرغم نبود آکادمی تورکولوژی) بسیار با اهمیت می باشد.

دکتر توحید ملک‌زاده دیلمقانی

  • موافقین ۰ مخالفین ۰
  • ۱۰ فروردين ۹۹ ، ۲۳:۵۷

آنا یاسانین ۱۵ اینجی اصلینه فرق‌لی باخیش

| شنبه, ۹ فروردين ۱۳۹۹، ۰۲:۰۲ ق.ظ | ۰ نظر
۱۵ اینجی اصل ساده جه و ساده جه تورک دیلینه قارشی آنا یاسادا یئرلشدیریلیبدی. ایراندا ایکی گرچک و باغیمسیز دیل وار. عرب و تورک دیلی. عربجه نین وجودو ۱۶ اینجی اصله دایاناراق اسلام و قرآن دیلی کیمی تانینیب و رسمی ائیتیمی گرکلی ساییلیب. فارسی آدلانان دیل، دیلچیلیک بیلیمی باخیمیندان باغیمسیز بیر دیل اولمادیغی و سؤزلرینین ۸۰ فاییزی عرب، تورک ولاتین دیل لریندن آلیندیغینا رغمن، اؤلکه نین تکجه قوندارما رسمی دیلی کیمی یئر آلیب. باشقا دیللر باغیمسیز دیل دئییل دری ناقص قوندارما دیلینین لهجه لری سیراسیندادیلار. بو اوزدن ۱۵ اینجی اصلین اجراسینی هایقیرانلار بیرداها اوتوروب اونو دیقتله اینجه له ییب گؤرمه لی دیلر کی تورک دیلینه آنا یاسادا یئر یوخدو. ایراندا بیر رسمی بیرده اسلام دیلی وار. باشقا دیللر بؤلگه سل دیللر حددینه دوشورولوب لر کی اونلارین اویغولانماسینا قانونی باخیمنان حکومتین گرکلی گؤره وی یوخدو. آنجاق بو اصلی آنا یاسادا یئرلشدیرمک تورک دیلینی دانیب، آرادان قالدیریب، یوخ ائدیب، اونون یئرینه قوندارما فارس دیلینه رسمی یئر وئرمک دئمک دیر. مشروطه آنایاساسیندا دیل قونوسونا توخونولمامیشدی. بو اوزدن کیمسه فارسجانین رسمی و میللی دیل اولوب و باشقا دیللرین غیررسمی اولماسی کیمی قونولاردا تارتیشا بیلمزدی. اسلامی دئوریمدن سونرا ۱۳۵۸ اینجی ایلده آنا یاسانی حاضیرلاماق پروسه سینده بوآنتی تورک اصل یئرلرشدیریلیب رفراندوما سونولدو. آنجاق دیلیمیزین یازیلیب ،اوخونماسی، رسمی اولماسی و رسمی دولت ائیتیم، اؤیرتیم سیستمینه گیرمه سینین یولو  ۱۵ اینجی اصلین اجراسیلا دئییل تام ترسینه یانلیز اونو آرادان قالدیریب یا اصلاح ائتمه سیله اولابیلر. بو ماده ده ایرانین رسمی واورتاق  دیلی فارسجادیر. سندلر ، یازیشمالار و درس کتابلاری بو دیلده اولمالیدیر. آما اوندان یاناشی بولگه سل دیللرین باسینلاردا قوللانیلماسی و ادبیاتینین ائیتیمی اؤزگوردو. بورادا فارس دیلی "رسمی واورتاق" دیل آدلاندیریلیب آما هر یئرده ملی دیل کیمی میداندا آتینی چاپیر. نه یازیق کی بو اؤنملی و اینجه مساله یانی "رسمی و اورتاق" مفهومو میللی سؤزو ایله ائشید توتولور و توپلومدا حتی اوزمانلار طرفیندن فرقلندیریلمیر. بو اصل اساسیندا تورک دیلی هیچ زامان رسمی اولاماز. بو دیلده رسمی ائیتیم آلیناماز، سؤزده اؤیرنیلمه سینه مانع یوخدور آما عمل یاساقدیر. ائیتیمینه دولتین گؤره وی یوخدور. گؤرونور کی بو اصل تورک خالقینین کیملیک سیمگه سینی یانی دیلینین یوخ ائتمه سینی قانونلاشدیراراق هر طورلو تارتیشما و انتقاد یولونو قاپادیب. بیز بو اصلین اجراسینی دئییل بلکه آنا یاسانین ۱۷۷ اینجی اصلینه دایاناراق اونون حذف یا اصلاح اولونماسینی ایسته مه لی ییک. بو ماده وحی دئییل کی توخونولمایا بلکه تام ترسینه بوتون اخلاقی وانسانی و بشر حاقلاری قوراللارینا هایکیری دیر. بو اصلی قبول ائدیب اونون اجراسینی ایسته مک، فارس دیلینین رسمی لیگی و تورک دیلینین غیر رسمی و غیر ملی  و بولگه سل اولماسینین اقراری دئمک دیر. انسانی کرامت و شرافتیمیزی بیر قارا پارایا ساتماق دئمک دیر. َن دوغال و انسانی حاققیمیزین بیر کیچیک بؤلومونو یالوارماقلا فارس شوونیستیندن دیلنمک آنلامیندادیر. حاق، میننت و یالوارماقلا دئییل، منطق و حقوق و شرع قوراللارینا دایاناراق، گوج و اراده ایله آلینار. ۱۵ اینجی اصله گووه نیب، دیل حاققیمیزی بو سئویه یه ائندیرمک مطلق یانلیشلیقدیر.
 
سلیمان باری
  • موافقین ۰ مخالفین ۰
  • ۰۹ فروردين ۹۹ ، ۰۲:۰۲

گوندَمدن دوشمه‌یَن موضوع لاردان بیری ده اورتاق تورک دیلی نین یارادیلماسی مسئله سی دیر. موختلیف ایللرده بونونلا باغلی چوخسایلی قورولتایلار، توپلانتیلار کئچیریلسه ده، مسئله حلّینی تاپماییب. اورتاق تورک دیلینین یارادیلماسینی ضروری ائدن، بو یولدا آتیلمالی اولان آددیملار نَدن عیبارتدیر؟ تانینمیش تورکولوق، فیلولوژی علم لری دوقتورو، پروفسور فریدون جلیلوو نوواتور.آز-این امکداشی ایله صُحبتینده بیلدیریب کی، اورتاق دیل مسئله سی چوخ آغیر موضوع دور: "اونون اینجه‌لیکلرینی بیلمه‌دن "اورتاق دیل یاراداق" ،"بیرلَشک" شکلینده شوعارلار وئرمکله ایش گئتمز. بو، چوخ جیدّی آراشدیرما، اوزَرینده چوخ جیدّی ایشله‌مه طلب ائدن بؤیوک مسئله دیر. اورتاق تورک دیلی موجود اولوب واختیله. اورتا عصرلرده ایکی اورتاق تورک دیلی وار ایدی. بیری قافقازدا، ایراندا، تورکیه‌ده و اورتا آسیانین بعضی بؤلگه‌لرینده ایشلنن اورتاق دیل ایدی کی، بونا تورکی دیلی دئییردیلر. او دیلده مکتوبلار یازیلیر، اینسانلار بیر-بیری ایله اُنسیّت قوروردولار. بیر ده بیر آز قیپچاق دیلینه یاخین اولان و اؤزبکلرین، اویغورلارین ایشلتدیگی جیغاتای دیلی وار ایدی. آذربایجاندا اولان تورک دیلی نه اینکی تورکلرین، حتّی قافقازدیللی خالقلارین دا اورتاق دیلی اولوب. روسلار قافقازا گلمه‌میشدن بو بؤلگه‌نین خالقلاری همین اورتاق دیلده دانیشیردیلار. حتّی ۱۹۳۶-جی ایله قدر داغیستانین آنا یاساسیندا تورک دیلی دولت دیلی ایدی. اون یئددی عصرین ۷۰-جی ایللرینده بیر فرانسه لی میسیونر گلیب آذربایجانین گونئیینی و قوزئیینی گَزیر، سونرا شاماخیدا بؤلگه‌نین اورتاق دیلی حاقیندا کیتاب یازیر. کیتابین آدی بئله‌دیر: "سؤز تورکی". بیر نسخه‌دن عیبارت اولان بو کیتاب سوئد ده کیتابخانادا ساخلانیر. اۆزۆنۆ کؤچوروب منه گؤندردیلر، من اونو چاپا حاضیرلادیم، آما مادّی ایمکان اولمادیغی اوچون ائله اَل یازما شکلینده ده قالدی، چاپ ائده بیلمه‌دیم. همین میسیونر اوچ-دؤرد عصر اول بو دیلین فاکتلارینی اورتایا قویوب. اونون کیتابینی ایسه جمعی ایکی نفر اوخویوب. بیر سوئدلی یوهانسون آدلی تورکولوق، بیر ده من. داها اوچونجو آدامین او کیتابدان خبری یوخدور.

تَخمینن ۳۰ ایل اؤنجه آنکارادا گؤروشنده یوهانسون منه دئدی کی، او دا "سؤز تورکی"نی چاپا حاضیرلاییب، آما چاپ ائتمه‌یه ایمکانی یوخدور. میللی علم لر آکادئمییاسینین نسیمی آدینا دیلچیلیک موسسه سی بو جور کیتاب و یا الیازمالاری تاپیب چاپ ائلمه‌لیدیر. آفاناسی نیکیتین "اوچ دنیز آرخاسیندا" کیتابینی روسجا یازیب آما او اثرین بیر چوخ یئرینده اورتاق تورک دیلی دئدیگیمیز آذربایجان تورکجه‌سینده جومله‌لر وار. یوزلرله بئله فاکت سایا بیلرم کی، آذربایجان تورکجه‌سی بو بؤیوک اراضیده اورتاق تورک دیلی کیمی ایشله‌نیب. آذربایجان تورکجه‌سی اوغوز دیلیدیر. بو اوغوز دیلی گونئیلی-قوزئیلی آذربایجاندا، بوتون قافقازدا، آنادولودا، تورکمنیستاندا ایشله‌نیب. هئچ اولماسا بو اراضیلرده یاشایان تورک خالقلاری اوچون بیر اورتاق دیل درسلیگی حاضیرلاماق لازیمدیر کی، یئنیدن او دؤنمه قاییتماق اولسون. سونرادان جیغاتای دیلینی ده بورا علاوه ائتمکله بیر عمومی درسلیک اورتایا قویماق اولار. آما بونلار آغیر ایشدیر، بؤیوک زحمت طلب ائدیر. میللی علم لر آکادِمیسینین دیلچیلیک موسسه سینه میللی روحلو بیر آکادمیک رهبرلیک ائدیر – محسن ناغیسویلو. بو یؤنده چوخ ایش گؤرورلر. سادجه اولاراق دستک وئریب اونلارین گؤردویو ایشی بیلیم یوردو توپلانتیلاریندا و دیگر یئرلرده، خُصوصن تلوزیوندا تبلیغ ائتمک لازیمدیر. آرادا او شوو وئرلیش لرینین یئرینه بئله میللی مسئله‌لرله باغلی موضوع لار اِئفیره چیخاریلمالیدیر". فریدون جلیلووون فیکریجه، اورتاق تورک دیلینین یارادیلماسی اوچون تاریخده اولانلاری تبلیغ و برپا ائتمک لازیمدیر: "توتالیم، قازاخلا آذربایجان تورکو بیر-بیری ایله چتین آنلاشیر. آما بیر هفته قازاخیستاندا یاشایاندا دانیشا بیلمه‌سه ن ده او لهجه‌نی تام باشا دوشورسن. یعنی تورک دیللری هیند-آوروپا و باشقا دیللردن فرقلی اولاراق آنا کؤکونو ساخلاییب. او آنا کؤکون اۆزَرینده معین ایشلر آپارماق لازیمدیر. بیرینجی مرحله ده اوغوز تورکجه‌سی اوچون، ایکینجی مرحله ده قیپچاق دیللری اوچون آیریجا اورتاق دیل درسلیگی یاراتماق، سونرا بو ایکی اورتاق دیلین ماتِریاللارینی علمی شَکیلده اوزلاشدیرماق اولار کی، اوچونجو، یعنی اساس سئچَنَک(گزینه) اوچون نَه یی ساخلاییب نَه یی ایختیصار ائتمه‌لی اولدوغوموزو بیلک. همچنین تبلیغات بئله آپاریلمالیدیر کی، اورتاق دیل یئرلی لهجه لرین سیرادان چیخماسینا سبب اولمایاجاق، او مقصدی گۆدمۆر. قازاخ اؤز لهجه‌سینده، قیرغیز اؤز لهجه‌سینده، آذربایجان تورکو اؤز لهجه‌سینده یازیب-اوخویاجاق، آما علاوه اولاراق اورتاق تورک دیلینی اؤیرنه‌جک کی، باشقا تورک دولتی نه گئدنده او دیلده دانیشا بیلسین. بونون علمی یوللاری وار. بو ایشی ناشی آداملارین عهده سینه بوراخماق اولماز. خالق آراسیندا بو سۆرَج گئدیر. آذربایجاندا آنادولو تورکجه‌سی سریال لار، وئریلیشلر، خبرلر واسیطه‌سیله بوتون ائولره گیریب. دولت مستقل لیگیمیزی برپا ائدندن بَری بیز تورکیه‌دن یوزلرله سؤز آلیب ایشله‌دیریک. بو یاخشی حالدیر، اورتاقلیغا آپاران یولدور. آما تورکیه‌ده بونو ائتمیرلر. چونکو اوردا بو تبلیغات گئتمیر. یالنیز سون زامانلار چوخ آز سایدا، بیر نئچه مکتبده آذربایجان تورکجه‌سی ایله آنادولو تورکجه‌سی آراسینداکی فرقلری شاگیردلره اؤیرتمه‌یه باشلاییبلار.

اصلینده آذربایجان تورکجه‌سی تورک دیللری ایچَریسینده ان گؤزل و ان مکمل دیر، لاکین بیز بونو تبلیغ ائده بیلمیریک. آنادولو تورکلری بیزدن چوخ سؤز گؤتوره بیلرلر، لاکین ائتمیرلر. بونون دا موختلیف سببلری وار. بیر طرفدن تورکیه ۶۰۰ ایل پادشاهی اولموش دولت دیر دئیه دیگر تورک خالقلارینا بیر آز بؤیوک قارداش کیمی باخیر. ان بؤیوک سهوی ده بودور. بو گون گونئی آذربایجاندا اولان تورکچولوک نه قوزئی آذربایجاندا وار، نه ده تورکیه‌ده. دیگر طرفدن تورکیه‌ده بو مسئله ایله مشغول اولان عالیملر ایچریسینده گله‌جگی گؤره بیلَنلر چوخ آزدیر. گؤره بیلنلر ده "توران" ،"ارگنکون" شوعارلاری ایله گونده‌می دولدوران، علم دن اوزاق اینسانلاردیر. اورتایا اساسی ایش قویان یوخدور. بو ایش اوچون هم سیاسی ایراد، هم ده فردلرده حقیقی تورک روحونون اولماسی لازیمدیر. من همیشه تورکیه‌ده دئییرم کی، بیز باکیدان ایستانبولا "طیاره" ایله گلیب "اوچاق"لا قاییدیریق. بو زامان "اوچاق" اولور بیزیم اورتاق سؤزوموز. سیز ده "آناهتار"لا گلیب "آچار"لا قاییدین. باخ، بو مکانیسمی محض اونون سورونونو بیلن اینسانلارین رهبرلیگی آلتیندا ایشه سالماق لازیمدیر کی، مکانیسم گؤزلنمز فسادلار وئرمه‌سین". فریدون جلیلووا گؤره، خصوصی مقام اورتاق الیفبا مسئله سیدیر: "هر دفعه قید ائدیرم کی، اول اورتاق الیفبا اولمالیدیر، سونرا اورتاق دیل. ۳۰ ایلدیر اورتاق الیفبا مسئله سی گئرچکلشمیر. حالبوکی ۳۰ ایل قاباق تورک اؤلکه‌لرینین تانینمیش عالیملری ایستانبولدا کئچیریلن قورولتایدا موختلیف لایحه‌لری مذاکیره‌یه قویدولار و ۳۴ حرفدن عیبارت اورتاق الیفبا قبول ائتدیلر. هامیسی دا بونا ایمضا آتدی. تورکیه‌لیلر ایندیکی الیفبالارینا ایکی-اوچ حرف آرتیرسایدیلار همین اورتاق تورک الیفباسینی قبول ائتمیش اولوردولار. آما ۳۰ ایلدیر بونو ائده بیلمیرلر. بیز ایسه اونو بوردا حیاتا کئچیرمیشیک و ۲۶ ایلدیر ایشله‌دیریک. تاتارلار دا همین اورتاق الیفبانی ایشله‌دیر. آما بو گون اورتا آسیاداکی اؤلکه‌لر اؤزلری یئنی الیفبا یارادیرلار کی، بو دا اورتاقلیق مسئله سینه ضیددیر. بیز ۱۹۹۱-جی ایلده لاتین قرافیکالی یئنی الیفبانی آذربایجان مجلیسیندن کئچیردنده (همین واخت فریدون جلیلوو میللت وکیلی ایدی؛ ۱۹۹۲−۱۹۹۳-جو ایللرده ایسه او، باش باخانین معاوینی، خالق تحصیلی باخانی، عالی و اورتا ایختیصاص تحصیلی باخانی وظیفه‌لرینده چالیشیب) چوخ بؤیوک تضییق لر وار ایدی. اورتاق الیفبا مسئله سی ایله باغلی قازاخیستاندان بورا بئش-آلتی پروفسور گلمیشدی. اونلارا بو سۆرجی حیاتا کئچیرمگین یولونو ایضاح ائتدیم، چتینلیکلرینی باشا سالدیم، چوخ راضی گئتدیلر. سونرا منه خبر گؤندردیلر کی، اورتاق الیفبا مسئله سینی رئاللاشدیرا بیلمیریک، مانع اولانلار وار. اؤزبکیستاندا دا بو جور اولدو، تورکمنیستاندا دا. اورتاق الیفبا یالنیز بیزده، کریم تاتارلاریندا و تاتاریستاندا ایشله‌نیر. ائله مسئله‌لر وار کی، آچیق دئمک اولمور. واختیله آتاتورکو ده چاشدیریبلار، تورکیه‌ده ایندیکی الیفبانی قبول ائدیب. حالبوکی او واخت بوتون تورک اؤلکه‌لرینین ایستیفاده ائتدیگی اورتاق الیفبا وار ایدی. ۱۹۲۶-جی ایلده باکیدا کئچیریلن بیر تورکولوژی قورولتایدا اورتاق الیفبا قبول ائدیلمیشدی و بیز اونو ۱۹۳۹-جو ایله قدر ایشلتدیک. سونرادان استالین اونو لغو ائتدی و کیریل الیفباسینا کئچیلدی. تورکیه لاتین الیفباسینی همین اورتاق الیفبا بیزده ایشلندیگی دؤورده قبول ائتمیشدی". پروفسور جلیلوو اورتاق دیلین سیرادان چیخماسینین سببلری آراسیندا بونلاری دا قید ائدیر: "روسلارین گلیشیندن سونرا قافقازدا پروسئسلر دییشدی. روس دیلی اورتاق دیل کیمی تورک دیلینی سیخیشدیردی. گونئی آذربایجاندا ایسه فارس دیلی سون یوز ایلده دولت سیاستی شکلینده تورک دیلینی سیخیشدیرماقلا مشغولدور. فارس پرست عالیملر، خصوصن روسلار یازیر کی، گویا آذربایجانین هم قوزئیی، هم ده گونئیینده اول لر آیری خالقلار اولوب، بوردا تورکلشمه سلجوقلار گلندن سونرا باشلانیب. فاکتلار ایسه بونون عکسینی گؤستریر. اودور کی، آذربایجاندا عصرلرله فارسلاشما گئدیب و بو گون ده گئدیر. آنادولو تورکجه‌سینده ایسه ایکی دیل یارانیب: بیر آذربایجان تورکجه‌سی ایله عینی تشکیل ائدن خالق دیلی، بیر ده ایستانبول لهجه‌سی".

یک نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر با بیان این‌که ناآشنایی نمایشنامه نویسان تبریزی با زبان مادری، معضلی بزرگ در راستای نوشتن نمایشنامه ترکی است، خاطرنشان کرد: این معضل با داشتن اراده و انگیزه‌ی نوشتن به زبان ترکی و با کمک افراد فعال در زمینه زبان ترکی به راحتی قابل حل است اما نسبت به نویسندگان بومی بی اعتمادی هم وجود دارد.

اکبر شریعت در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به روند رو به رشد تئاتر تبریز در دو دهه‌ی اخیر، گفت: تعداد نمایش‌ها، هنرمندان تئاتر و تماشاگران همواره رو به رشد بوده و تئاتر به زبان بومی نیز از لحاظ کمی و کیفی پیشرفت چشمگیری داشته است. 

وی افزود: با وجود پیشرفت در این حوزه هنوز جریانی به نام تئاتر بومی که دارای متن ترکی و موضوعات فرهنگی، اجتماعی و سایر مسائل منطقه باشد در تبریز وجود ندارد، در واقع تئاترهایی با مشخصات بومی در تبریز همواره بوده‌اند اما این نمایش‌ها تاکنون به یک جریان و حرکت قوی تبدیل نشده اند. 

وی در خصوص زیرساخت‌های تئاتر، اظهار کرد: تئاتر تبریز از لحاظ زیرساخت‌هایی همچون سالن‌ها و امکانات فنی محروم است و این حوزه به خاطر کم‌ توجهی‌های مسئولان تاکنون نتوانسته پابه‌پای دیگر حوزه‌ها پیش برود که این امر مشکلات و معضلات بسیاری برای اهالی تئاتر ایجاد کرده است.  

شریعت افزود: مهم‌ترین مشکل تئاتر تبریز کمبود سالن نمایش است و سالن‌های موجود نیز مطابق با استانداردهای جهانی نیستند. 

وی افزود: با وجود دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه نبی‌اکرم و آموزشگاه‌های بسیاری که اغلب به مبحث تئاتر اختصاص دارند و جشنواره‌هایی هم‌چون جشنواره‌ی نمایشنامه ‌نویسی میرزا آقا تبریزی که روز به روز تخصصی‌تر می‌شوند، شهر تبریز هنرمندان بسیاری دارد و فقط با کمبود سالن و امکانات فنی‌ رو به رو است. 

وی با بیان این‌که قیمت بلیط تئاتر در تبریز از هیچ قانون نوشته شده‌ای تبعیت نکرده و هیچ ارگانی برای تعیین قیمت بلیط وجود ندارد، اظهار کرد: قیمت بلیط توسط خود تئاتری‌ها تعیین می‌شود که اغلب این قیمت‌ها تفاوت اندکی در حد 5 هزار تومان با هم دارند، بلیط تئاتر در تبریز در محدوده‌ی 20 تا 25 هزار تومان است که این مبلغ برای یک نمایش، کم بوده و حتی با این قیمت، پرفروش‌ترین تئاترهای تبریز نیز ضرر می‌بینند. 

نویسنده تبریزی گفت: درآمد بازیگران تئاتر تبریز جوابگوی دخل و خرج زندگی آنها نیست، با این‌حال تئاتری‌ها نمی‌توانند سطح قیمت بلیط را  هم افزایش دهند چون با ریزش مخاطب مواجه می‌شوند، زیرا مخاطب تئاتر تبریز بر خلاف کنسرت، از طبقه‌ی مرفه جامعه نیست. 

وی ادامه داد: برای حل معضل کمبود درآمد بازیگران تئاتر باید طیف مخاطبان تئاتر گسترش یافته و تهیه ‌کنندگانی از بخش خصوصی وارد تئاتر تبریز شوند که در این راستا اهالی تئاتر تبریز تلاش‌هایی می‌کنند اما به دلیل انفرادی بودن اغلب این حرکت‌ها، نتیجه‌ای موثر، بلندمدت و فراگیر حاصل نمی‌شود. 

وی در خصوص جشنواره‌ی بین‌المللی تئاتر الف که در آذرماه در تبریز برگزار می‌شود، گفت: جشنواره‌هایی از این قبیل با مهیا کردن فرصتی برای دیدن نمایش‌های سایر نقاط ایران و دنیا فرصتی را برای تئاتری‌های تبریز ایجاد می‎‌کند تا با بازاریابی نمایش‌های خود، ارتباطی با مسئولین، هنرمندان کشوری و جهانی برقرار کنند، اما تئاتری ها تاکنون فقط به فکر اجرای عمومی در شهر خود بوده و به حضور در تعداد محدودی از جشنواره‌ های داخل کشور دلخوش هستند.

وی در خصوص مشکل نبود نمایشنامه بومی در تبریز، گفت: کارگردانان کاربلد، بازیگر، طراح صحنه و دیگر عوامل هنری بسیاری در تبریز وجود دارد اما تعداد نمایشنامه‌ نویسان بسیار اندک بوده و قابل مقایسه با تعداد کارگردانان شهر نیست.  

وی درخصوص نویسندگان نمایشنامه‌های ترکی، اظهار کرد: تعداد این نویسندگان به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد، زیرا کارگردانان تبریزی به دلایل نامشخصی مایل به همکاری با نویسندگان همشهری‌ خود نیستند و اغلب کسانی که دستی در نوشتن و کارگردانی دارند، نوشته‌های خود را کارگردانی می‌کنند اما چرا باید نوشته‌ی یک نویسنده و کارگردان را فرد دیگری کارگردانی نکند! 

شریعت با یادآوری وضعیت نامطلوب تئاتر ترکی در تبریز، گفت: نویسندگان تئاتر ترکی در تبریز بسیار اندک بوده و فعالیت آن‌چنانی ندارد و برخی نیز عطای تئاتر را به لقای آن بخشیده و رفته‌اند بدون این‌که نویسنده‌ی جدیدی جایگزین آنها شود. 

وی با بیان اینکه مسئله تئاتر تبریز کمبود نویسنده‌ی جدید نیست، اظهار کرد: اعتمادی به نویسندگان بومی وجود ندارد که این معضل پیش از هر چیزی گریبان نویسندگان جوان را می‌گیرد.

وی با یادآوری این‌که عمر نمایش بومی در تبریز اندک است، گفت: نمایش‌های بومی تبریز با روند کندی رو به جلو حرکت می‌کنند که برای تسریع نیازمند یک حرکت و جریان سیستماتیک و مورد حمایت اغلب تئاتری‌ها هستند.  

وی ادامه داد: اگر حداقل یک تئاتر ترکی هر ماه به روی صحنه‌های نمایش تبریز برود یک حرکت قدرتمند در راستای پا گرفتن تئاتر بومی و بهبود نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت ایجاد می‌شود که نیازمند ورود نویسندگان جوان، کارگردانان و تهیه‌کنندگانی با درک بالا است.  

نویسنده تبریزی با بیان این‌که تئاتر در سراسر جهان به زبان مردم هر منطقه نوشته و اجرا می‌شود، گفت: باید در کنار تئاتر به زبان فارسی، تعداد نمایش ها به زبان بومی در هر منطقه بیشتر باشد، جشنواره‌های ملی که به زبان رسمی برگزار می‌شوند، زبان‌های بومی و تئاترهایی به زبان‌های بومی را به حاشیه می‌کشانند که در این راستا راه‌اندازی جشنواره‌های بومی یا منطقه‌ای، شاید بتواند به رشد تئاتر بومی کمک کند. 

وی مهم ترین تفاوت بین نمایشنامه‌های خارجی و بومی را مسئله‌ی فرهنگی، اجتماعی خواند و افزود: اغلب نمایش‌های خارجی دارای خصوصیات ولایتی و ایالتی هستند که با وجود درک نمایشنامه‌های شکسپیر، میلر یا تنسی ویلیامز، این نمایش‌ها فاقد رنگ و بوی منطقه‌ی تبریز بوده و اسم‌ها، برخوردها، رفتارها با زندگی روزمره مردم شهر متفاوت هستند. 

وی ادامه داد: صمیمیتی که یک نمایشنامه‌ی بومی در مخاطب ایجاد می‌کند بسیار پررنگ‌تر از یک نمایشنامه‌ی خارجی است، با دیدن شخصیت‌های نمایش بومی در کوچه‌پس‌کوچه‌های تبریز، حس آشنا بودن با آن‌ها و مسائل و مشکلات‌ آنها باعث برقراری ارتباط بیشتری با آن‌ها می‌شود.  

 شریعت در خصوص مخاطبان تئاتر تبریز بیان کرد: طیف مخاطبان تئاتر تبریز، به کیفیت اجراها، آوازه‌ی هنرمندان و آثار، بیشتر از ماهیت بومی و غیر بومی بودن نمایش‌ها اهمیت می‌دهند اما شاید بتوان با گسترش طیف مخاطبان تئاتر، کشاندن مردمان کوچه و بازار به سالن‌های تئاتر و تغییر محدوده‌ی سنی مخاطبان تئاتر که اغلب جوان هستند، تماشاگران بیشتری را نسبت به تئاترهای دیگر جذب کرد. 

وی تاکید کرد: گسترش طیف مخاطبان برای تئاتر تبریز لازم بوده که در غیر این صورت تئاتر بومی و غیربومی تبریز با این محدوده مخاطبان آینده‌ی درخشانی نخواهد داشت. 

به گفته ی وی نمایشنامه‌های ترکی "حیدبابابه سلام” نوشته‌ی دکتر لاله، "ستارخان" نوشته‌ی آقای نادر ساعی‌ور،  "من اوچونجو نفریدیم" و "آنا یوردوم آذربایجان" نوشته‌ی آقای محمد رمضانی، نمایش "اتابک پارکینین تراژدی‌سی" نوشته‌ی آقای مرتضی هاشم‌پور و "پاشا" نوشته‌ی اکبر شریعت با موضوع تاریخ تاکنون بقه روی صحنه رفته‌اند. 

وی گفت: فارغ از بحث کیفیت، هر یک از آثار ذکر شده دارای جایگاه خاصی هستند که اغلب با استقبال خوبی نیز مواجه شده‌اند.  

به گفته وی، نمایشنامه‌های خارجی کرگدن نوشته‌ی یونسکو و با کارگردانی کامران قربانی و آنتیگون به کارگردانی علی پوریان، با ترجمه ی ترکی منیره اکبرپوران روی صحنه رفته‌اند که کارهای بسیار ارزشمندی محسوب می‌شوند. 

 شریعت با بیان این‌که می‌توان نمایشنامه‌های فارسی را به زبان ترکی ترجمه کرد، گفت: این تبادل می‌تواند اتفاق‌های مبارکی را رقم بزند چرا که اغلب نویسندگان ما به زبان فارسی آشنایی زیادی دارند.  

وی افزود: نمایش "موسیو" اثری از بنده به زبان ترکی و با محوریت دوران مشروطیت و محاصره‌ی تبریز، مراحل مختلف را پشت سر گذاشته و به زودی روی صحنه خواهد رفت.