آنا یاسانین ۱۵ اینجی اصلینه فرق‌لی باخیش

۱۵ اینجی اصل ساده جه و ساده جه تورک دیلینه قارشی آنا یاسادا یئرلشدیریلیبدی. ایراندا ایکی گرچک و باغیمسیز دیل وار. عرب و تورک دیلی. عربجه نین وجودو ۱۶ اینجی اصله دایاناراق اسلام و قرآن دیلی کیمی تانینیب و رسمی ائیتیمی گرکلی ساییلیب. فارسی آدلانان دیل، دیلچیلیک بیلیمی باخیمیندان باغیمسیز بیر دیل اولمادیغی و سؤزلرینین ۸۰ فاییزی عرب، تورک ولاتین دیل لریندن آلیندیغینا رغمن، اؤلکه نین تکجه قوندارما رسمی دیلی کیمی یئر آلیب. باشقا دیللر باغیمسیز دیل دئییل دری ناقص قوندارما دیلینین لهجه لری سیراسیندادیلار. بو اوزدن ۱۵ اینجی اصلین اجراسینی هایقیرانلار بیرداها اوتوروب اونو دیقتله اینجه له ییب گؤرمه لی دیلر کی تورک دیلینه آنا یاسادا یئر یوخدو. ایراندا بیر رسمی بیرده اسلام دیلی وار. باشقا دیللر بؤلگه سل دیللر حددینه دوشورولوب لر کی اونلارین اویغولانماسینا قانونی باخیمنان حکومتین گرکلی گؤره وی یوخدو. آنجاق بو اصلی آنا یاسادا یئرلشدیرمک تورک دیلینی دانیب، آرادان قالدیریب، یوخ ائدیب، اونون یئرینه قوندارما فارس دیلینه رسمی یئر وئرمک دئمک دیر. مشروطه آنایاساسیندا دیل قونوسونا توخونولمامیشدی. بو اوزدن کیمسه فارسجانین رسمی و میللی دیل اولوب و باشقا دیللرین غیررسمی اولماسی کیمی قونولاردا تارتیشا بیلمزدی. اسلامی دئوریمدن سونرا ۱۳۵۸ اینجی ایلده آنا یاسانی حاضیرلاماق پروسه سینده بوآنتی تورک اصل یئرلرشدیریلیب رفراندوما سونولدو. آنجاق دیلیمیزین یازیلیب ،اوخونماسی، رسمی اولماسی و رسمی دولت ائیتیم، اؤیرتیم سیستمینه گیرمه سینین یولو  ۱۵ اینجی اصلین اجراسیلا دئییل تام ترسینه یانلیز اونو آرادان قالدیریب یا اصلاح ائتمه سیله اولابیلر. بو ماده ده ایرانین رسمی واورتاق  دیلی فارسجادیر. سندلر ، یازیشمالار و درس کتابلاری بو دیلده اولمالیدیر. آما اوندان یاناشی بولگه سل دیللرین باسینلاردا قوللانیلماسی و ادبیاتینین ائیتیمی اؤزگوردو. بورادا فارس دیلی "رسمی واورتاق" دیل آدلاندیریلیب آما هر یئرده ملی دیل کیمی میداندا آتینی چاپیر. نه یازیق کی بو اؤنملی و اینجه مساله یانی "رسمی و اورتاق" مفهومو میللی سؤزو ایله ائشید توتولور و توپلومدا حتی اوزمانلار طرفیندن فرقلندیریلمیر. بو اصل اساسیندا تورک دیلی هیچ زامان رسمی اولاماز. بو دیلده رسمی ائیتیم آلیناماز، سؤزده اؤیرنیلمه سینه مانع یوخدور آما عمل یاساقدیر. ائیتیمینه دولتین گؤره وی یوخدور. گؤرونور کی بو اصل تورک خالقینین کیملیک سیمگه سینی یانی دیلینین یوخ ائتمه سینی قانونلاشدیراراق هر طورلو تارتیشما و انتقاد یولونو قاپادیب. بیز بو اصلین اجراسینی دئییل بلکه آنا یاسانین ۱۷۷ اینجی اصلینه دایاناراق اونون حذف یا اصلاح اولونماسینی ایسته مه لی ییک. بو ماده وحی دئییل کی توخونولمایا بلکه تام ترسینه بوتون اخلاقی وانسانی و بشر حاقلاری قوراللارینا هایکیری دیر. بو اصلی قبول ائدیب اونون اجراسینی ایسته مک، فارس دیلینین رسمی لیگی و تورک دیلینین غیر رسمی و غیر ملی  و بولگه سل اولماسینین اقراری دئمک دیر. انسانی کرامت و شرافتیمیزی بیر قارا پارایا ساتماق دئمک دیر. َن دوغال و انسانی حاققیمیزین بیر کیچیک بؤلومونو یالوارماقلا فارس شوونیستیندن دیلنمک آنلامیندادیر. حاق، میننت و یالوارماقلا دئییل، منطق و حقوق و شرع قوراللارینا دایاناراق، گوج و اراده ایله آلینار. ۱۵ اینجی اصله گووه نیب، دیل حاققیمیزی بو سئویه یه ائندیرمک مطلق یانلیشلیقدیر.

 

سلیمان باری